Важнае месца ў міфалогіі беларусаў займаюць народныя вераванні, звязаныя з прадметамі хатняга побыту. Засяродзім увагу на семантыцы асобных прадметных атрыбутаў як элементаў, якія далучаны да жыллёвай прасторы чалавека і ў пэўнай ступені рэпрэзентуюць дом і гаспадарку: «Утылітарныя і магічныя ўласцівасці качаргі як начыння (пячнога) абумовілі адценні, звязаныя з агнём, печчу, матэрыялам (жалеза), формай (крывая)» [1, с. 234]. Як сведчаць экспедыцыйныя запісы, качарга асэнсоўваецца як надзвычай важны прадметны атрыбут пячнога начыння, асабліва тады, калі чалавек выпраўляецца ў дарогу: «Калі чалавек выпраўляўся куды-небудзь, то родныя ставілі качаргу ўверх (дагары), каб везла ў той справе, па якой чалавек паехаў ці пайшоў» (у артыкуле выкарыстаны архіўныя матэрыялы навукова-вучэбнай фальклорнай лабараторыі кафедры беларускай культуры і фалькларыстыкі Гомельскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Ф. Скарыны) (зап. у в. Старыя Дубровы Акцябрскага р-на ад В. Д. Краўчанкі, 1919 г.н.). Забарону падпіраць качаргой печ звязвалі з тым, што муж будзе здраджваць жонцы: «Няможна падпіраць печ, бо мужык гуляць будзе» (зап. у в. Вічын Лунінецкага р-на ад А. А. Сумар, 1929 г.н.). «Выкарыстанне качаргі ў радзінных і вясельных абрадах падкрэслівае, з аднаго боку, зварот да іншасвету па спрыянне (сват, адпраўляючыся на перамовы, кідаў качаргу і ўсё, што ёсць у качарэжніку, на печ, каб сватаўство было паспяховым, а з іншага – актуалізуе яе фалічнае значэнне: праз качаргу пераступалі і парадзіха, і нявеста, у час сватання звязвалі качарэжнік матузом. Падчас калядных варожбаў на качарзе скакалі толькі дзяўчаты і ніколі – хлопцы» [2, с. 241].
Паводле вераванняў жыхароў вёскі Ленін Жыткавіцкага раёна, у іх мясцовасці качаргу выкарыстоўвалі, калі спраўлялі вяселле, з мэтай забяспечыць шчаслівае сямейнае жыццё маладых: «Як свадзьбу робяць, дык обходзяць усю свадзьбу з качаргою, каб добра маладым жылося» (зап. ад Е. А. Сасноўскай, 1940 г.н.).
З гэтай жа мэтай, калі сваты прыходзілі ў хату, «старая бабка звязвала ўместа качарэжнік, каб маладыя добра, дружна жылі» (зап. у в. Халочча Чачэрскага р-на ад М. Н. Казловай, 1935 г.н.).
Магічнае значэнне надавалі гэтай хатняй прыладзе працы ў рытуалах засцярогі ад навальніцы: «Яе (качаргу) выкідалі на вуліцу разам з памялом, штоб размяло хмары» (зап. у в. Халочча Чачэрскага р-на ад М. Н. Казловай, 1935 г.н.).
У апісаннях рытуальнага дыялогу заклінання марозу – аднаго са структурных кампанентаў калядна-навагодняга комплексу – прыгадваецца качарга, дзеянні з якой выконвае гаспадар: «На куццю варуць кашу, потым гаспадар бярэ етай кашы ў руку, выходзіць на двор і б’е качаргой па дзвярах ці варотах» (зап. у в. Халочча Чачэрскага р-на ад М. Н. Казловай, 1935 г.н.).
Качаргу, якой надавалі магічную сілу, выкарыстоўвалі ў народнай медыцыне. Напрыклад, «ад уроку змывалі качаргу вадой, а гэту ваду прапускалі праз рэшата над дзіцём» (зап. у в. Халочча Чачэрскага р-на ад М. Н. Казловай, 1935 г.н.).
Шмат прыкмет і павер’яў было звязана з нажом: «Вострая, металёвая прырода нажа абумовіла функцыянаванне яго ў якасці абярэга і сродка супрацьстаяння нячыстай сіле, як ахоўнай мяжы супраць пранікнення смерці.
Нож укладалі ў калыску, каб абараніць дзіця, і ў труну чарадзею, каб засцерагчыся ад яго вяртання. Значная колькасць прадпісанняў народнай медыцыны, звязаная з выкарыстаннем нажа, абапірацца на матывы рэзання хваробы, спрыяння з боку агню, на яго апатрапеічную моц» [2, с. 343].
Звернемся да фактычных матэрыялаў, якія пацвярджаюць факты магічных маніпуляцый з нажом: «Аднаго разу перад вяселлем маладой зрабілася вельмі плоха. У хаце было многа дзяўчат, жанчын. Хросная маладой узяла ціхонька ўстрыкнула нож у стул, які стаяў у кутку. Яна яго ўстрыкнула знізу, так, што не было відна. Праз некаторы час на гэты стул села жанчына, суседка. Яна на ім сядзела вельмі доўга, увесь час круцілася, як бы ёй штось муляла, але не ўставала з яго. Устала толькі тады, калі падышла хросная маці дзеўкі (маладой) і выняла з-пад стула гэты нож. Яна выгнала гэту суседку, бо яна хацела зрабіць маладым штось плахое, а нож дапамог узнаць, чаму маладой зрабілася так плоха» (зап. у в. Свірыдавічы Рэчыцкага р-на ад Г. З. Вазюра, 1925 г.н.). Як бачым, нож з’яўляўся ў некаторых сітуацыях абярэгам людзей ад звышнатуральнага ўздзеяння «ведзьмаў» і пры дапамозе нажа можна было засцерагчыся ад усяго злоснага.
Нож выкарыстоўвалі, калі трэба было засцерагчы жанчыну пасля родаў ад уздзеяння нячыстай сілы: «На Палессі, выходзячы з хаты пасля родаў, жанчына затыкала за пояс нож (радзей – ключ або цвік)» [3, с. 275]. Ва ўкраінскай міфалагічнай традыцыі кум і кума, адпраўляючыся ў царкву хрысціць дзіця, пераступалі праз нож, пакладзены каля парога або на парог, так рабілі, «каб да дзіцяці яшчэ не хрышчонага, не змог падступіць нячысты дух» [3, с. 275]. У некаторых сітуацыях нож выкарыстоўвалі з пэўнай прагматычнай мэтай, напрыклад, каб на вяселлі госці менш елі: «Калі свадзьба, а бацькі маладых ці скупыя, ці бедныя, ці не радыя шлюбу, то яны нажа ў стол застыркалі пад ніз, штоб госці на вяселлі менш елі або штоб зусім нічога ў рот не лезла» (зап. у в. Запясочча Жыткавіцкага р-на ад М. І. Русай, 1915 г.н.). Аналагічныя павер’і зафіксаваны і ва Украіне: «У Ровенскай і Валынскай абласцях вядомы выпадкі, калі ў час вяселля, збору моладзі або вялікага свята ў стол утыкалі знізу нож, каб госці менш елі» [3, с. 275]. І ў беларускай, і ва ўкраінскай традыцыях выкарыстанне нажа падчас абраду падрыхтоўкі каравая сімвалізавала плён зладжанай працы каравайніц: «У Чарнігаўскай губерні ў час падрыхтоўкі вясельнага каравая пасля таго, як цеста вымалі з дзяжы і пачыналі мясіць на стале, у сярэдзіну пустой дзяжы ўтыкалі востры нож і пелі» [3, с. 275].
Падчас вясельнай цырымоніі маладая асцерагалася дакранацца да нажа, бо, згодна з народнымі вераваннямі, «дзяцей у яе не будзе, калі на свадзьбі маладая да нажа кранецца» (зап. у в. Стаўбун Веткаўскага р-на ад Г. У. Чуяшовай, 1941 г.н.).
Магічная прырода гэтага важнага элемента хатняй прасторы абумовіла яго выкарыстанне з мэтай засцярогі ад злосных людзей: «Нож вешалі над дзвярамі, каб у хату злыя, нядобрыя людзі не хадзілі» (зап. у в. Заселле Рэчыцкага р-на ад Н. А. Крычаўцовай, 1937 г.н.). Іншы раз нож утыкалі ў дрэва, калі асцерагаліся, каб у хату не зайшлі чужыя людзі: «Нож шчэ трэба было на ноч утыкаць у дзераво, каб ніхто ў хату не зайшоў і не забіў» (зап. у в. Варані Столінскага р-на ад С. А. Казулі, 1924 г.н.).
Нож з’яўляўся важным прадметным атрыбутам пры выкананні рытуалаў замаўлення ад хвароб: «Я нажом лячу розныя хваробы. Чытаю малітву і важу ім па хвораму месту, і многім памагае» (зап. у в. Сіманічы Лельчыцкага р-на ад Н. М. Федаровіч, 1939 г.н.); «Многія бабкі лячылі менавіта пры помашчы нажа з дзеравяннай калодкай» (зап. у в. Бабічы Чачэрскага р-на ад Т. І. Селюковай, 1954 г.н.). Лічылася, што пэўныя дзеянні з нажом («паміж ножкамі дзіцяці па падлозе накрыж чырылі нажом – перарэзвалі путы») паспрыяюць дзіцяці «хутчэй пайсці» (зап. у г. Рэчыца ад Г. Р. Рабянок, 1958 г.н.).
Спектр лакальных семантычных значэнняў народных павер’яў, звязаных з нажом, даволі шырокі: «З нажа нельзя есць, а то будзіш злым» (зап. у в. Бярозкі Добрушскага р-на ад Я. А. Касцюковай, 1939 г.н.); «На стале нельзя астаўляць нож, а то будзе пусты стол» (зап. у в. Марозаўка Добрушскага р-на ад В. С. Глушаковай, 1934 г.н.); «Нельзя нож на стале астаўляць, бо будзе ў доме разлад» (зап. у в. Пярэдзелка Лоеўскага р-на ад М. А. Равянок, 1928 г.н.); «Нож упаў – зойдзе недруг» (зап. у в. Кругоўка Добрушскага р-на ад К. З. Лугавой, 1937 г.н.). Прыведзеныя прыклады пацвярджаюць, што нашы продкі глыбока ўсведамлялі негатыўны сэнс парушэння спрадвечных народных прадпісанняў, звязаных з нажом: гэта відавочны ўплыў на фарміраванне рыс характару (есці з нажа – быць злосным), сямейны дабрабыт (пакідаць нож на стале – будзе заўсёды пустым), характар узаемаадносін паміж блізкімі людзьмі (пакінуты на стале нож – разлад у сям’і) і іншае.
Лічылася, што разбіты падчас калектыўных святкаванняў посуд – сімвал шчаслівага жыцця гаспадароў: «Калі на гулянцы б’ецца пасуда – будзе шчасце гаспадару» (зап. у г. Ветка ад М. І. Максіменкі, 1931 г.н.). Звычайна асцерагаліся пакідаць посуд нямытым, бо лічылася, што «ноччу будуць прыходзіць чэрці і аблізваць гэтую пасуду» (зап. у в. Рудня-Марымонава Гомельскага р-на ад Т. С. Калошы, 1932 г.н.) Патэльня – прадметны атрыбут пячнога начыння, як і засланка, звязана з агнём, печчу, «адсюль ачышчальныя, апатрапеічныя і прадукавальныя якасці: у асобных вёсках, пасадзіўшы на патэльню, прычэсвалі нявесту, выкарыстоўвалі патэльню ў народнай медыцыне» [2, с. 368].
Гукі, якія ўтвараюцца, калі «бразкаюць сковарадам», мелі магічную сілу ўздзеяння на чорта: «На якісь празднік, даўно чула, бразкаюць сковарадамі, каб прагнаць чорта» (зап. у г. Гомель ад В. Ф. Караленкі, 1933 г.н.).
Выкарыстоўваюць патэльню ў рытуалах выяўлення тых ведзьмакоў, якія шкодзяць чалавеку: «Штоб узнаць пра таго, хто дзелаець порчу табе, нада ў скавараду насыпаць соль і пражарыць яе ў 12 часоў дня. Дымам етым прагнаць па ўсіх комнатах. Той, хто паддзелвае, прыйдзе прасіць хоць што, бо яму стане плоха. Даваць нічога не нада» (зап. у г. Гомель ад В. Ф. Караленкі, 1933 г.н.).
Патэльню выкарыстоўвалі, як сцвярджаюць інфарматары, у барацьбе з воднай стыхіяй: «Ёсць легенда, што ведзьма кідае ў ваду патэльню і праклінае ваду, знішчае яе, каб адпомсціць за патапленне дзіцяці. Ёсць яшчэ легенда, што ручай перасох пасля таго, калі ведзьма, дачка якой у ім патанула, кінула ў яго гарачую патэльню» (зап. у г. Добруш ад М. М. Брычанкі, 1932 г.н.).
У тэкстах замоў патэльня сімвалічна суадносіцца з цэнтрам хаты, Сусвету, сусветным каменем: «На моры, на кіяні стаіць куст. У тым кусце ляжыць скаварада, пад скаварадой ляжыць чорная рука. У чорным рукі ляжыць змія Шкурапея» [2, с. 368].
Венік надзелены амбівалентнымі ўласцівасцямі: з аднаго боку, гэта «небяспечны» і «нячысты» прадмет, сродак сурокаў і чараўніцтва, з другога – абярэг ад злосных сіл [3, с. 75]. Паводле народных уяўленняў, пад венікам жыве дамавік, невыпадкова, калі пераязджалі ў новую хату, абавязкова забіралі з сабой стары венік [3, с. 75]. Як падкрэсліла Вікторыя Яфімаўна Яфрэмава, 1936 г.н., з вёскі Ходасавічы Рагачоўскага раёна, «нельга венік кідаць, гдзе папала, бо там дамавы жыве. Ён абідзіцца». Прыведзенае меркаванне пацвердзілі жыхары іншых мясцовасцей, напрыклад, з вёскі Краснае Гомельскага раёна: «Пад венікам жыве дамавік, таму не трэба кідаць венік на пол, астаўляць гразным» (зап. ад М. А. Бажковай, 1936 г.н.). Паводле перакананняў апошняга інфарматара, нельга падмятаць падлогу ў хаце, калі хтось ад’язджае ў гэты дзень: «Калі хто паехаў з хаты, не нада падмятаць услед, бо вымяцеш чалавека і ён не вернецца». Прынцып сімільнай магіі (па падабенстве) ляжыць у аснове вераванняў, якія датычаць сямейна-шлюбных адносін: «Калі дзевушку нікак замуж не бралі, то яе падруга, якая выходзіла замуж, далжна была яе “вымесці” з хаты новым венікам» (зап. у в. Краснае Гомельскага р-на ад М. А. Бажковай, 1936 г.н.). Зусім іншае семантычнае адценне набывае венік у непасрэдных маніпуляцыях з ім у дачыненні да маладых людзей: «Як обметаеш веніком незамужніх дзеўку ці хлопца, то вона не выйдзе замуж ці не жэніцца» (зап. у в. Глушкавічы Лельчыцкага р-на ад Г. І. Швед, 1938 г.н.). У некаторых народных павер’ях мае месца дэталізацыя, напрыклад, указваецца, што «з ног змятаць нільзя дзеўцы, усіх жаніхоў змяцеш» (зап. ў в. Стаўбун Веткаўскага р-на ад Т. А. Грамадцовай, 1948 г.н.). У прыведзеных кантэкстах адлюстравана негатыўная сімвалічная функцыя веніка. Блізкія да вышэйпрыведзенага прыклады зафіксаваны ў іншых мясцовасцях: «Нельга біць венікам маладых дзяўчат, бо замуж не выйдзе» (зап. у в. Урыцкае Гомельскага р-на ад З. П. Гарбачовай, 1943 г.н.).
У мясцовай традыцыі вёскі Ленін Жыткавіцкага раёна не дапускалася, каб венік апынуўся раптам каля ног маладых. У гэтым выпадку верылі ў негатыўную магічную сілу ўздзеяння. Згодна з успамінамі Ганны Васільеўны Стрыжэвіч, 1943 г.н., «у нашай дзярэўні быў случай. Молодому жаніху і нявесце кінулі пад ногі, у дол, венік, дак, старыя казалі, што няшчаслівымі будуць. Так і було». Аднак верылі, што калі венікам «мятуць дарогу перад маладымі», то ён «можа пазбавіць ад нячыстай сілы» (зап. у в. Судавіца Светлагорскага р-на ад В. Д. Шахлана, 1962 г.н.).
Значнае месца ў народных вераваннях беларусаў адводзіцца пэўным прадпісанням, звязаным з падмятаннем падлогі ў хаце: «Забараняецца месці ў хаце пасля таго, як нехта выправіўся ў дарогу, а таксама ў памінальныя дні» [2, с. 78]. Прыведзеныя звесткі пацвярджаюць жыхары горада Рэчыца і Рэчыцкага раёна, напрыклад, яны з асцярогай прыгадвалі пра забарону месці ў хаце, калі нехта выпраўляецца ў дарогу. Зоя Антонаўна Потрусава, 1949 г.н., адзначыла: «Нельзя подметать в доме, если кто-то из домашних собирается в дорогу, особенно в дальнюю, потому что будет дорога трудной, и ни в коем случае нельзя мести именно в тот момент, когда человек выходит из дома, потому что может не вернуться домой». «Калі госці ўязджаюць, то пакуль яны ў дарозе, нельга месці ў хаце, каб людзям была добрая і спакойная дарога» [4, с. 235]. Забароны падмятаць хату з самай раніцы і позна ўвечары, зыходзячы з народных вераванняў жыхароў вёскі Хізаў Кармянскага раёна, былі звязаны з адсутнасцю сонечных дзён і атрымалі ў мясцовай традыцыі паэтычнае асэнсаванне: «Нельга вымятаць з хаты рана ўтрам і позна вечарам – засыпаеш сонцу вочы» (зап. ад Х. С. Пеўневай, 1932 г.н.).
Вялікую магічную сілу мелі і павер’і пра смецце, якія былі непарыўна звязаны з уяўленнямі пра венік: «Калі хтось хоча штось плахое зрабіць каму-небудзь, то ён у Каляды выкідвае сваё смецце ў гарод, а куры нясуць яго ў чужы гарод. Тады ўсё плахое з той хаты ідзе да другога чалавека» (зап. у в. Ямпаль ад А. І. Ярашкі, 1932 г.н.); «Нельга і ад парога ў хату месці смецце, трэба наадварот»; «Нельга перамятаць смецце праз парог, каб у доме быў дастатак, грошы» (зап. у в. Свірыдавічы ад К. Р. Борсук); «Нельзя, каб хто чужы вымятаў смецце з хаты» (зап. у в. Свірыдавічы ад Г. З. Вазюра, 1925 г.н.). Адсюль вынікае, што смецце, як і венік, у павер’ях беларусаў, было звязана з дабрабытам, дастаткам: «Нельзя месці пасля заходу сонца. I ў хаце месці нельзя, і на вуліцы. А мы мятом усюды, і двор мятом. Таго мы і такія» (зап. у в. Ямпаль ад А. І. Ярашкі, 1932 г.н.).
Як засведчылі інфарматары, да разладу ва ўзаемаадносінах прыводзілі такія дзеянні, як пераступанне праз венік: «Цераз венік пераступаць нельзя» (зап. у в. Свірыдавічы Рэчыцкага р-на ад Г. З. Вазюра, 1925 г.н.); «Не нада пераступаць чэраз венік, бо на цябе будуць драцца людзі» (зап. у в. Антонаў Нараўлянскага р-на ад М. В. Ільяш, 1938 г.н.).
Прыведзеныя вышэй звесткі дазваляюць зрабіць выснову, што людзі лічылі за грэх адступаць ад павер’яў, звязаных з венікам, са смеццем. Верылі, што калі перад Новым годам падмесці старым венікам хату, а потым яго спаліць, то можна пазбавіцца ад усяго дрэннага: «Перад Новым годам абязацельна вымяталі хату, а стары венік ламалі і выкідалі ці спальвалі ў печцы, штобы ўсё плахое з хаты пайшло» (зап. у в. Краснае Гомельскага р-на). У рускай міфалагічнай традыцыі «да свята Івана Купалы быў прымеркаваны абрад знішчэння старых, сцёртых венікаў і падрыхтоўкі новых. Старыя венікі спальваліся на купальскім кастры, што сімвалізавала знішчэнне ведзьмы» [3, с. 77]; «Пасечаны венік, на якім заставаліся ўсе грахі, спальвалі ў печы, раскідвалі па двары, па хляве, выносілі разам са смеццем у сад пад пладовае дрэва. Нярэдка гэыя дзеянні разумеліся як абярэг ад нячыстай сілы, чараўніцтва, псоты, хвароб або як магія» [5, с. 312].
Жыхары вёскі Азершчына верылі, што калі спаліць венік, абвязаны ніткай з завязанымі на ёй вузельчыкамі, то можна такім чынам сімвалічна развітацца з усім дрэнным, што было ў жыцці: «Венікам у хаце вымесці, завязаць всё дзела вузлікамі на нітке (сколькі плахіх дзел здзелала – столькі вузлікаў), абвязаць гэтай ніткай венік, потым венік з вузлікамі пасекці сякерай і спаліць у печы.
Гэта значыць, спаліць все плахія дзела» (зап. ад С. К. Цуранковай, 1944 г.н.). У паўночных раёнах Чарнігаўшчыны пасечаны венік таксама выкідвалі, а іншы раз яго выкарыстоўвалі дзяўчаты падчас варажбы: «Выносілі венік і смецце на засланцы да перакрыжавання і слухалі, з якога боку данясецца брэх сабак або іншыя гукі, па якіх меркавалі аб сваім замужжы» [5, с. 312].
У штодзённым жыцці ў розных побытавых сітуацыях даволі часта карыстаюцца рознымі відамі венікаў: бярозавым, з якім можна папарыцца ў лазні; венікам, што падмятае падлогу ў хаце; венікам, якім мятуць вуліцу. Як сведчаць фактычныя матэрыялы, толькі «хатні венік» у народных павер’ях надзелены глыбінным сэнсам і магічнай сілай. Магічныя ўласцівасці веніка адзначалі многія даследчыкі: «Венік, прадмет хатняга ўжытку, надзелены ў народных уяўленнях дэманічнымі і апатрапейнымі якасцямі. Утылітарная яго суаднесенасць са смеццем паказвае на сувязь з продкамі, бо смецце само па сабе з’яўлялася як бы матэрыяльным увасабленнем душы чалавека: будучы ў судакрананні з чалавекам, яно “ўцягвала” яго ў пэўную ідэальную частку, надоўга захоўвала яе. Таму натуральнае атаясамленне веніка з хатнім духам. У вёсках забаранялася выкідваць венік, так і казалі: “Не нада выкідваць гаспадара» [2, с. 77]. «Пад венікам жыве дамавой, ён заўсёды там. Таму нельга кідаць венік дзе папала. Трэба, штоб стаяў ці ля парога, ці пад печчу» (зап. у в. Свірыдавічы ад Г. З. Вазюра, 1925 г.н.). У тым, што венік з’яўляецца месцам жыхарства дамавіка, перакананы і жыхары вёскі Дзербін Акцябрскага раёна: «Веніка мы всегда ставілі ўверх мятлом, бо кажуць, там дамавік жыць будзе» (зап. ад Н. Р. Сянько, 1941 г.н.).
Можна адзначыць сімвалічную ролю веніка ў пахавальнай абраднасці. Як падкрэслівае Т. В. Валодзіна, венік дэманструе рысы як абярэга, так і ўвасаблення душы памерлага продка (што ў дыяхраніі арганічна звязана) [2, с. 77]. «Вымяталі смецце з хаты, калі выносілі труну з нябожчыкам. Гэта для таго, каб смерць ішла за нябожчыкам» (зап. у в. Свірыдавічы ад Г. З. Вазюра, 1925 г.н.). «На Палессі перакідвалі венік праз страху хаты для аблягчэння агоніі таго, хто паміраў» [5].
Венік у народных вераваннях быў надзелены амбівалентнымі ўласцівасцямі: сухі венік звязваўся з адмоўнай сілай магічнага ўздзеяння, зялёны меў станоўчую сімволіку. Жыхарка вёскі Ямпаль Рэчыцкага раёна Антаніна Іванаўна Ярашка, 1932 г.н., адначыла: «Нельзя венікам біць чалавека, асобенна сухім, каб чалавек не сох».
Прааналізаваныя фактычныя матэрыялы па народных вераваннях, звязаных з асобнымі элементамі хатняй прасторы, пацвярджаюць, наколькі важнымі з’яўляліся ў традыцыйнай культуры беларусаў сфарміраваныя за стагоддзі правілы, прадпісанні і забароны, што датычыліся прадметаў хатняга ўжытку. Найбольш яскрава выяўлены факты іх сувязі ў павер’ях з нячыстай сілай, функцыянавання як абярэгаў, выкарыстання ў абрадавай практыцы і народнай медыцыне.
Літаратура
- Міфалогія беларусаў: энцыкл. слоўнік / склад.: І. Клімковіч, В. Аўтушка; навук. рэд. Т. Валодзіна, С. Санько. – Мінск: Беларусь, 2011. – 607 с.
- Беларуская міфалогія: энцыкл. слоўнік / С. Санько [і інш.]; склад. І. Клімковіч. – 2-е выд., дап. – Мінск: Беларусь, 2006. – 599 с.
- Славянская мифология: энцикл. словарь. – М.: Эллис-Лак, 1995. – 416 с.
- Народная міфалогія Гомельшчыны: фальклорна-этнаграфічны зборнік. – Мінск: Нёман, 2003. – 320 с.
- Славянские древности: этнолингвистический словарь: в 5 т. / под ред. Н. И. Толстого. – М.: Международные отношения, 1995. – Т. 1. А – Г. – 584 с.
Аўтар: В.С. Новак
Крыніца: Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. Вып. 15 / навук. рэд. А.І. Лакотка; Цэнтр даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры НАН Беларусі. – Мінск: Права і эканоміка, 2013. – С. 359-367.
