Сны о Боге и святых (Ветковский район Гомельской области)

В данной публикации представлены рассказы о сновидениях христи­анской тематики. Все записи, за исключением текста № 3, были сделаны мной в Ветковском районе Гомельской области и хранятся в архиве материалов этнографических экспедиций Ветковского музея старообрядчества и бело­русских традиций им. Ф. Г. Шклярова.

Тексты такого рода можно опреде­лить как разновидность легенд-быличек. Данный термин был введен в научный оборот Ю.М. Шеваренковой¹ и в дальнейшем использовался другими исследователями фольклора². Ю. М. Шеваренкова проводит границу между классическими легендами, в которых встреча со святой силой происходит в неопределенном прошлом, и легендами-быличками, в которых чудо является реальным эпизодом в жизни рассказчика. Исследовательница от­мечает, что в текстах этого плана «ярко выражено личностное, ситуативно­жизненное начало и композиционные принципы новеллы»³. Действительно, каждое сновидение в пересказе моих собеседниц — вполне законченная миниатюра. Более того, пересказывая сны, они насыщают свои рассказы множеством деталей, относящихся как к месту действия (интерьер, пейзаж), так и к действующим лицам.

Частым мотивом является узнавание приснившегося во сне святого благодаря его сходству с иконописным изображе­нием (см. тексты № 1, 3, 9, 10). В тексте № 10 содержится интересная подроб­ность: отсутствие у св. Николы на иконе головного убора является для рассказчицы основанием, чтобы определить, что это Никола летний («Мікола веснавая»).

В записанных мной рассказах Бог, Бо­городица, ангелы, святые Пантелеймон, Кирьян, чаще всего Николай являются людям во сне, чтобы дать совет, под­держать, развеять сомнения, избавить от болезни, отпустить грехи, удержать от искушения, убедить в необходимости участия в таинствах, привести к вере. И сами сновидцы, и те, с кем они дели­лись рассказами, расценивают эти сны как проявление воли Божьей, говорят о влиянии снов на их дальнейшую жизнь: «Ё Гасподзь Бог на свеці!..» (текст № 1); «Тады мне такая любоў к етаму. І навучылась. А кніг тады не было. Я “Верую” спісала» (текст № 9); «Ё Гасподзь на свеці. Буду поставаць. Не буду есць скаромнава» (текст № 4). Особенное значение для рассказчика имеет то, что чудо произошло либо с ним самим, либо с человеком, которого он хорошо знает⁴.

1. Хадорына матка, яна па-Божжаму, шаптаць багата ўмела… І як рожа ў чылавека… Ціперь рак гаворяць, а калісь рожа… Яна ад усяго ўмела… І хадзіла к нам. І вот сядзелі, і мы стаялі… Крыўцова Алёна. І яна сядзела і пачала расказываць. І баба наша, і Міцька Сіряяй быў. Ён набажлівы. Прыдзя к нам: «Я ў брата не люблю, брат ня любя, кажа, што ета ўсё бряхня, а я кнігі чытаю, у мяне томы стаяць кніг.» Адна кніга. Паказаў. Я гаварю: «Дзед, такіх кніг не бывая». — «Ё ў міне кнігі па пуду». Такія кнігі бываяць? Я такіх не бачыла. Ён гаворя: «У міне кніга веся шаснаццаць кілаграм». Я гаварю: «Дзед, яе ж не падняць». — «А яна ў міне ляжыць, я адгартыю да бумажычку палажу, прачытаю, бумажачку палажу, што датуль дачытаў». І яна пачала гаварыць. Я стаяла, я помню. І Алёна Крыўцова.

І яна расказывала, як Ісус Хрыстос ішоў, і падышоў к ёй, і кусок хлеба даў. «І стала відна кала міне, і я прашнулася. І ноч. А ў хаці відна-відна.» А Міцька кажа: «Ё Гасподзь Бог на свеці!..» «Асвяцілася мне. Гасподзь Бог падышоў. Ва ўсём надзеты Божаскім і кусок мне хлеба даў. Стала відна-відна. І прашнулася. У міне ў хаці відна-відна». Яны пачалі: «Ці сны збываюцца?.. Ці ё Гасподзь Бог.» І Насцюха. «Я сон такі і такі бачыла. Гасподзь Бог, як на віконі нарысован, так ён падышоў, кусок хлеба даў. Сказаў: «На табе кусочык хлеба.» Тады хлеб гасцінец быў (Варвара Александровна Грецкая, 1925 г.р., бывшая жительница пос. Амельное Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2016 г. Тетр. 116. Л. 696).

2. Мне Гасподзь усю жызь памагаў і памагая. Кагда ужо мая дочка вышла замуж і радзіла дзевачку. Мы іё забралі з роддома, а ён (муж) вучыўся ў Ленінградзі у інсцітуці фізкультуры. І кагда мая дочка ў нас жыла, дак дзевачка наша ўсё ні спала. Ноччы крычыць і крычыць. Мы і пад курэй насілі, мы іе і пад маснічкі загаварывалі — ні спіць. Я ні сплю, дзевачка ні спіць, і дочка ні спіць. Я гавару: «Мая дочачка, пацярпі, Бог дасць, усё будзя добра». Кажды дзень пра Бога гаварыла і Богу малілася. Дак яна мне атвячая: «Мама, еслі б Бог быў, дак ён бы саедзініў нас з мужам. І мы жылі бы ўмесці, і я б тут ні мучылася». Часоў да двух ні спалі, тады ўжо пазаснула наша дзевачка, і мы ўснулі. Часоў чэраз сколькі бяжыць наша дочка к нам і будзя нас: «Мамачка! Падымайся! Мне Бог сніўся!» — «Дак як жа ён табе сніўся?» — «Мамачка, прышоў старынькі дзідок і кажа: “Я Бог. Я быў заняты і ні ўдзіляў вам уніманія. А счас я удзялю вам вніманіе”». І вы паверця, я перахрысцілася, гавару: «Дочачка, ета ні к плахому снілась. Ета к харошаму». І роўна чэраз нідзелю прысылая зяць пісьмо і піша: «Леначка, сабірай сваі вешчы. Пусць папка завізе вас на вакзал, а я вазьму, — ён там вучыўся, — студэнтаў, найму машыну, і мы цібе ўстрэцім». Мы правялі, пасадзілі на поезд, і іе там устрэцілі. Дак я гавару: «Ну вот, мая дочачка, Бог удзяліў цябе ўніманія і так распалажыў, штоб ты была…» (Валентина Васильевна Левшунова, 1938 г.р., пос. Станки Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2008 г. Тетр. 128. Л. 2-3).
3. Яна мне прыснілась. Ідзець людзей многа, народ ідзець у тры рада, і яе нясуць, і маскалі ідуць, і я іду. Вот падышлі када мы туда, на поплаў, за дзірэўню, яна села за столік, вот — столік такей чэтырохугольны, яна і сядзіць за столікам, вот точна, як яна нарысована, у такой адзёжы. І вочарадзь ідзець-ідзець. І ўжэ мая вочарадзь падходзя, дак я і гавару: «Ой, дзеўкі! Эта ж мая ўжэ вочарадзь!» І толькі падышла, а яна на мяне глядзіць, вот точна такая адзёжа на ёй, як на «Скарбяшчай Багародзіцы», і гаворыць: «За рахманствам [мягкостью, уступчивостью] ты нідзе не падступішся». А я толькі хацела сказаць: «Мацер Божая, блаславі міне». І прашнулась. Што я ні баявая… Накрасць іціць… Вот рахманства маё ні дапускаіць. Яна гаворыць, да ішчэ ўлыбаіцца, ішчэ так і галаву схіліла: «Да! За рахманствам ты нідзе не даступішся» (Ольга Афанасьевна Дударева, 1929 г.р, д. Буда Жгунская Добрушского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2009 г. Тетр. 31. Л. 38).
4. Ліцяць вуткі ў агні. Дзісяткі два, можа, і меній, нізінька-нізінька. І ўсе у агні. І жывога места на іх німа. А сабачка малінькі гоніцца чорнінькі. Думаю: «Госпадзі! Узліцяць на якую пастройку і запалюць». А ана… Памерла маладзічка… Наўскасую [наискосок; здесь: на противоположной стороне улицы] жыла… У ёй ікона, якую я заказывала, хадзіла ў Краснае, заказывала бацюшку ў цэркву ікону тую. Дзярэўня за Гомелям. Там бацюшка жыў. Эты бацюшка дзелаў іконы. Ён здзелаў бальшую, харошаю ікону. Я хадзіла за ёй, сперва адна хадзіла, а тады з дзвёма дзевачкамі, і забралі, і ў цэркву. Ці толькі тая ікона? Спалілі ж цэркву. Ці тая ікона, ці, можа, другая? І вот паляджу, абразавалась ікона, як мы ў цэркаў прыняслі. І этыя вуткі… Спаў з іх агонь. Паднялісь вышэ. І прама к этай іконі падляцелі. А абселі ўсю ікону: жывенькія ангелы. Я рукі склала да гавару: «Ё Гасподзь на свеці. Буду поставаць. Не буду есць скаромнава». А уродзе Мацер Божжая мне гавора: «Вот ты б у сераду і пятніцу папоставала, і тым бы ты давольна была». Я і прашнулася. Во, дзетачкі, каб мне лёгка памерці было, як мне такі сон прысніўся (Мария Терентьевна Чуешкова, 1924 г.р., д. Пыхань Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2012 г. Тетр. 127. Л. 40).
5. Сніцца, што я іду ў магазін. І прахажу адні вароты, стаіт адзін мужчына. Я ў ніво спрашываю: «Как прайці ў магазін?» Он мне расказывает, што прайдзёш дальшэ, там ішчо двер. Я прахажу: стаят двое мужчын. І гаварят: «Ішчо следушчая двер — і магазін». Я захажу: уместа магазіна градкі зілёныя. На эціх градках расцёт лук, зілёная ўсё. І мне ні нада пішчу браць, а рваць эту зелінь. Я так поняла этат сон. Значыт, первы стаяў Панціліймон-цыліціль, утары — Кір’ян. У первых варотах стаяў Панціліймон, утары — Кір’ян, а трэція вароты была пішча зілёная: лук, чыснок, пітрушка, укроп. Усю эту зелінь нада кушаць (Любовь Дмитриевна Зайцева, 1947 г.р., пос. Пролетарский (Пыхань) Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2012 г. Тетр. 127. Л. 48).
6. Мне так было. Я папрасіла ў Зіны ікону [«Свячу»], а яна ні дала. Дак ён сам ка мне прышоў. Я Пятроўні кажу, старшая была, што маліліся: «Пятроўна, ты знаіш што? Зіна ні дала мне Свячу, дак я лягла спаць і бачу сон. Прышоў такі дзядок, нібальшы такі дзядок, сівая галава. Ён прышоў ка мне, я думала: “Ета — старэц!” Як ішоў, дак пашоў за фіранку [за штору из тонкой ткани] і стаў. Ета — кут, дзе іконы стаяць. Дак я гавару: “А што ты тут дзелаіш?” — на яго. Старэц жа! А ён гавора: “Маладзіца, нічога я ў цібе дзелаць ні буду. Толькі пастаю”». Дак Пятроўна прышла, я гавару: «Пятроўна, ты знаіш што? Так і так ва сне бачыла». Дак яна кажа: «Яна ні дала табе ікону, дак ён сам к табе прышоў» (Вера Степановна Шинкарева, 1931 г.р., д. Глуховка Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2009 г. Тетр. 107. Л. 5).
7. Летам, можэт быць, год таму назад уродзе мне сніцца сон: я ў лісу. А патом я верушчай адной расказала, ана гаварыт: «Эта — эта Нікола Чудатворэц». Я ў лес уродзе захажу, зацыпілась за дзерава, і што-та мне не нравіцца ўсё, што ў лісу. І удруг я віжу — малінькі мужчына. Я думаю: «Эта лесавік». А он падходзіт і гаварыт, ну, дзерава павалена, а он наураўні этага дзерава — маленькі, і гаварыт: «Кайся! Хадзі кайся!» Разоў нескалькі мне паўтараў ва сне. І он мне сніўся, малінькі мужчына. І он мне ўсё гаварыт: «Кайся! Кайся! І прычашчайся!» Я верушчай расказала, ана мне: «Нада хадзіць у цэркаў і прычашчацца» (Надежда Петровна Шерснёва, 1939 г.р., д. Железники Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2009 г. Тетр. 64. Л. 37).
8. Я была дваццаці трох гадоў. Пашлі мы грады палоць. Параздзіваліся, загаралі і палолі. І вот віхар ішоў, вецер такі, і нікому нічога, а я іздзелалася, як статуя, як ціменту ў міня насыпана, толькі што розум сабражая што-та. Еслі б розум ішчэ Гасподзь атабраў, то я б вабшчэ… Я дзевак спрасіла: «Вам етат віхарь паўрадзіў?» Яны гавораць: «Нічога». А мне іздзелалася… І сніцца мне сон. Тротуар, дарога — і адтуда ідзець старычок. І вот я гляжу, счас ён на іконах — Нікалай Чудатворэц. Ідзець старычок у рызе, бародка такая сівенькая, рыза пазалашчоная. І гляжу: людзей была многа, усе раступіліся і далі яму дарогу. І я адна асталася пасярод дарогі. І стаю… Вот счас я стала маліцца… Я паняла, еслі б я ні паздаровалась, ураг ні дапусціў, то ён бы мог міне ўмерцвіць ці што здзелаць са мной. Я счас так панімаю. Я стаю і думаю: «Паздароўкацца з ім ці не?» Бачыця, як ураг міня іскушаў? Я паздаровалась: «Здраствуйця!» І знаіця! Ён так абрадываўся. У яго ліцо так засіяла! «Здраствуй, дзетка! Ты папала пад віхарь. Табе шукаць нада людзей». А я (я ў бальніцы работала), бабы етыя ліжаць, чую, што яны гаворуць: «…чый дух… Ці мужчынскі… Ці…» Я гавару: «Мужчыну ілі жэншчыну шукаць?» Ён гавора: «Табе шукаць нада людзей!» Ён мне ўтарычна паўтарыў: «Табе шукаць нада людзей!» А тады я ішчэ яму сказала, што бабы так гавораць: «…Ці мужчына, ці жэншчына… Чый дух…» Як я сказала трэцці раз: «А каго мне шукаць — мужчыну ілі жэншчыну?» Ён уродзе як рассердзіўся на міне: «Табе шукаць нада людзей!» — і голас павысіў на міне. То быў ласкавы, а то голас павысіў. І тады стаў падымацца. І тады гляжу: людзі самкнуліся, як ён стаў падымацца. І ўсе голавы ўверх задралі. І я гляжу: і ён — кругі, кругі і растаў у небі. Пашла к мамашы… Яна: «Ідзі-ка к <.> Ён матку прывёз, старуху — яны, нямкоўскія, умеюць. Можа, яна ўмея ад віхранога». Я пабегла к ёй. Гавару: «Цёць, так і так, папала пад віхар». Яна гаворэ: «Дзетачка, я табе вадзічкі паспытаю, а ты возьмеш, памажыш усе сустаўчыкі, па ўсіх жылах і вып’іш вадзічкі». І тры разы так іздзелаіш. І мне сразу ўсё на места стала.

А тады ўтарычна ён мне… Я паслужыла, паработала. Пійсят гадоў мне, пяцера дзіцей, дак думаю: «Людзі з пійсіці піці работаюць… Еці капейкі…» Бывала, сміялісь самы. Ідуць етыя пінсіянеры, а мы, маладыя, думаім: «Чаго яны ходзяць?» Я прыду, усё баліць: «Мам, я ні даждусь пенсіі». І во, слава Богу, даждалася. Пенсію палучыла і думаю: «Паработаю-ка я». А самы сміяліся з пенсіянераў, маладыя, што яны ходзяць. Думаіш: «Палучым пенсію, нікалі ні будзім работаць». А тады… Грошы… Жаднасць… Дай-ка… «І дзецям паможым». Сніцца ён мне абратна: «Паслужыла! Даждалась! Паблагадары Бога! Паслужы мне!» Я думаю: «Божа мой! Чаго я даждалась?» Стала свяшчэнніку казаць. Ён гавора: «Кідай!» Ета ў нас такія былі: смяюцца з пенсіянераў… А тады, як палучаць грошы… Жаднасць… Я кінула. Абратна сніцца: «Ідзі! Я з такімі нівернымі, што хачу, то і здзелаю!» І знаіця? Тады мне такая любоў к етаму. І навучылась. А кніг тады не было. Я «Верую» спісала. Ні так, как па кнігах. Думала, век ні вывучу. Длінныя такія! А ён гавора: «Ні ты будзіш, а я тваімы ўстамі». Дзійствіцільна, усё ў Божжых руках. З такой нівернай, я сама аж удзіўлялась. Во такоя са мной была чуда (Тамара Борисовна Канода (Веремеева), 1938 г.р., д. Светиловичи Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2008 г. Т. 70. Л. 70-6)9.

9. У мяне сон быў цяжолы… Калісь моладасць… Грэх… [Аборт.] У бальніцу хадзіла… І перяжывала… І сніцца мне ва сне… З Іванам гаварю і на яго кажу: «Ты святы, а я грэшная». І тут сніцца мне ва сне… Я на кладбішчы з Іванам на адной старане, на правай. Ён мне і кажа: «Што дзелаць? Будзім на адной старане?» Я ж грэшная, а ён святы. А я на Івана і гаварю: «Знаіш што? Тут у гряху мы ўдваіх. Я ад цібе на леваю старану не пайду». Ляжым мы з ім… На нашым кладбішчы дарожка, што людзі хадзілі на работу… І варот на нашым кладбішчы не было, і тут паказываіцца, як быццам вароты, і ідзець старычок у белінькім, і галава ўся сівая… Такі сон… Я начынаю валнавацца, што міне счас ад Івана выгане. І я у Івана пад мышкай… Я лягла і гляжу з-пад летніка… І еты старычок дайшоў, міне ўжо во як начыная ва сне… Думаю: «Счас скажа: “Ідзі-ка, грэшная, на еты бок”». А ён прайшоў, ціха прайшоў і махнуў рукой. Вот я ва сне такоя бачыла. І ад етага, як рукой махнуў, сон прыкраціўся, і я прашнулась, і Івану гава­рю: «Счас сон бачыла… Шоў старычок, махнуў рукой, я з табой і асталася». Ён гаворя: «Ну дак будзім жыць. Не валнуйся, што ў цябе грэх». Такоя бачыла… Дак, дзійствіцільна, ілі эта Мікола ішоў… Ну, без шапкі, сівінькі, ва ўсём белым… Такі срэднінькі старычок. Вот так я бачыла яго: невысокі, белінькі, ва ўсём белым і без шапкі. <…> Вот як Мікола веснавая. Ета веснавы празнік Міколы…

Вот кладбішча… Уваход… А нашы тут магілкі, счытай, перад уваходам… І дарога ж торная была… Дак нашы ляжаць, як дамоў ідзеш, на левай старане, а як адсюль, на правай… А мы ляжалі, як на ўваход, на правай старане, магілкі нашы на левым… І во ён як ішоў… Іван гаворя: «Што дзелаць?» А я гаварю: «А я ня буду перялазіць, хоць і грэшная. Я буду с табой». І я падальшы лягла і схавалась яму пад мышку. І так глядзела с-пад летніка. Ён летнікам міня абняў, я так гляджу. І ён як дайшоў, мяне ужэ дрож начыная браць. І ён рукой махнуў. І ў мяне ўжэ ўсё… Я зразу праш­нулася… І Івану ўжэ гаварю: «Бачыш… Сон такі бачыла». Ён гаворя: «Ну, і будам жыць умесці… Што ты валнуісся…» І мяне старычок той ня выгнаў. [Можа, ён і грахі адпуская?] Я знала, што я грэшная… Можа, і грахі ён пакрывая, то шта мне ўжэ лёгка стала на душэ. На душэ стала лёгка саўсім, жызня пашла другая. Ужэ думая: «Я чыстая…» (Прасковья Сергеевна Кужельная, 1933 г.р., бывшая жительница д. Старое Закружье Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2016 г. Тетр. 121. Л. 77).

10. Чудатворэц. Самы святы. Самы памошнік. Я, як толькі што, гавару: «Святы Міколка, памажы…»

Была я дзяўчонкай. Калхоз… Зарабатак як?… Што там давалі… А ўжо я паднялася… Ужо сем класаў кончыла… На рост здаровая, а гадоў німа… І думаю: «Пайду ў Свяцілавічы… Там маслазавод, параблю сізон — тры меся­цы». Матка ні хацела… Ну, я пашла… Там жа нада бітоны цягаць… Я пацягала, рукі мае забалелі, асобенна правая рука забалела. Я ў бальніцу… Яны, можа, і згадзілі б… Сказалі, што ў руцэ біркулёз касці… Ілі атрэзалі… Якогасць лікарства ні было… Перад суботай сніцца мне… Іду я па шляху і плачу… Ідзець старычок нівысокага росту, сівінькі, з цапочкам, і мяне за плячо, і гавора: «А чаго ты плачыш?» Я гавару: «Ой, дзедачка, чаго ж мне ні плакаць? Рука во баліць… Біркулёз… Атрэжуць». Ён мяне па плячу пахлопаў, гавора: «Ні слухай нікога». А ў нас там была баба Дунька, яна умела шаптаць. «Ідзі. У цібе нічога ніякага німа. У цібе грыжа». І паверце… Я два разы схадзіла к той бабі. Устала ў суботу, утрам матцы сказала. Матка: «Бягі, мая дачка». Я схадзіла, баба ета мне і гавора: «Прыдзі ж вечарам». Я і вечарам схадзіла. «А ў васкрысення, — гавора, — ты знаіш, празнік, ну ні паложана…» І што вы думаіця? Дзе той біркулёз дзеўся. Дваццаць гадоў прадаіла кароў етай рукой. А так бы… Вот точна еты і быў святы Міколка. Вот жы якая-та сіла была. «Ідзі к бабі Дуні. Яна ўсем памагая і табе памажэ». Я прыходжываю, расказываю: «Баб, так і так…» — «Ну давай, мая дзетка, давай». Шаптала што-та, і зубамі кусала, і ўсяк. Я вам кажу, раз схадзіла, утары раз — і ўсей, я з рукой стала. Памошнік ён до­бры. Послі таго вот мне чуствіе, што ета ён быў (Ольга Петровна Езерская, 1940 г.р., бывшая жительница д. Скачок Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2011 г. Тетр. 140. Л. 8).

11. Падала заяўление с мужэм в загс, і сніцца в эту ночь сон. Іду я по дороге, ляжыць такі вот, аступіўся старычок. Я падала яму руку, седзенькі, такі сідаваценькі, кажыцца ніжэ міне ростам, ён ідзець па дароге са мной і разгаварываіт: «Ты куда ідзёш?» — «Да во іду…», — што-та аб’існіла. Он гаварыт мне: «Астанавісь, ты не той дарогай пашла». І вот мы даходзім, і палучаіцца, дарога развіваіцца — такая развілачка. І на стыке этай развілкі он астанавіўся і мне гавора, я паварачываю сюда, а он крычыць: «Ты далжна этай дарогай!» І тры разы сказаў: «Ты не той дарогай пашла!» Я прыхажу па этай дарогі, захажу ў комнату, сядзіць мужык, будушчы муж — ззадзі акно, сонца свеця, я захажу ў комнату, он паднімаіцца, і ціпа, к акну, к акну, і не ка мне наўстрэчу — ад міне как-та стаў. І ўместа акна палучылась чорная пропасць, і он у эту чорнаю пропасць прыгаіць. Я за плячо яго ўхвацілась. Но ў тожа ўрэмя куда он паказываў дарогу, куда мне нада была іцці. Куда он мне саветываў, там быў сад, варата раскрыты — сад, праўда, агарожан кругом, цвіў сад, пцічкі літалі, сонца — красата! А я пашла па этай дарогі. Када чэраз дзвінаццаць лет мой мужык утануў у Свяцкам, я ўспомніла этат сон. І месяц вылаўлівалі, не маглі вылавіць. На трэццім балоне, на ісходзе, тры раза прыезжалі гомельскія вадалазы, і на трэццім балоне аны зацыпілі за яго і выташчылі. І я сказала: «Я яго пахараню». Мне сон прысніўся, што он у чорнаю пропасць… Акно-то палучылась чорнай пропасцю, но я схваціла за плячо.

У міне ікона «Мацер Божая Трохручніца», каторай маць благаслаўляла, і там чалавек жыў у Свяцілавічах, он абрёкся і Богу маліўся, он дзіцей крысціў. Он браў эту ікону, паліў свечы і пускаў па вадзе. І пракцічэскі он сіводня пабыў на этам озеры і Богу маліўся, і прасіў Мацер Божаю Трохручыцу, нашу ікону, ана плыла па вадзе і свечкі гарэлі, і назаўтра вадалазы іго вылавілі. Міня адна жэншчына павізла к цыганке. І цыганка спрасіла: «Какія сны снілісь?» Я эты сон расказала. Ана сказала, што «эта Нікалай Угоднік цібе прэдупрэждаў. Пракцічэскі не той дарогай ты пашла. І па-другому нада была жызь устраіваць». І так сказала: «Эта Нікалай Угоднік вас прэдупрэждаў. І пракцічэскі сон прысніўся, што цібе ў дальнейшым ажыдая, еслі б ты этай дароге пашла». Сідой такой, інцірэснінькі, худашчавенькі старычок. Он ліжаў на дараге ілі спаткнуўся, я падала іму руку, і мы пашлі дальшы, і он мне начаў расказываць (жен., 1958 г.р., д. Светиловичи Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2007 г. Тетр. 70. Л. 66).

12. Расказывала мне Кавалева Варвара Андрэеўна. Абряд этат «Свяча», і «Міхайла» ў іе, ікона бальшая. Нада была ў этат дзень, ана гаворя, што дзелаць абед посны, када адслужылі малебен. Ана гаворя: «Я лажусь спаць да гаварю: “Госпадзі! Прасці мне. Ну, не змагу я здзелаць абед. Я хазяйка этага дома, а я ж забалела. Мне ж нагрузка. Мне нада бабак прасіць, штоб памаглі ўсё гатовіць”». Да гаварыт: «Пусць міне Бог прасціць. Мале­бен адслужым, а будзіць без абеда. Малебен адсужым, “Свячу” атнісём — і ўсё». Ну, дак ана гаварыт: прыснілась ей ва сне ікона. Ікона прыснілась, і голас сказаў: «Посны абед ты далжна здзелаць». Дак ана гаварыт, што прышлось посны абед здзелаць. І здзелалі (Раиса Петровна Ковтунова, 1961 г.р., д. Неглюбка Ветковского р-на; зап. Г. И. Лопатин в 2007 г. Тетр. 105. Л. 102а).

Примечания

1. См.: Шеваренкова Ю. М. Легенды-былички как жанровая разновидность фольклорной легенды // Вестник Нижегород. ун-та им. Н. И. Лобачевского. 2003. № 1. С. 52-57; Она же. Исследования в области русской фольклорной леген­ды. Нижний Новгород, 2004. С. 41-57.
2. См.: Шустов М.П. Современные ни­жегородские легенды о чудесах (по мате­риалам фольклорных экспедиций НГПУ им. К. Минина) // Рождественские чтения. Нижний Новгород, 2015. С. 100-106; Боганева А. М. Народная проза // Традыцыйная мастацкая культура беларусаў. Т. 3. Кн. 2: Гродзенскае Панямонне / Агул. рэд. Т. Б. Варфаламеевай. Мінск, 2006. С. 303; Она же. Народная проза // Традыцыйная мастацкая культура беларусаў. Т. 4. Кн. 2: Брэсцкае Палессе / Агул. рэд. Т. Б. Варфаламеевай. Мінск, 2009. С. 305-326; Она же. Жанравая спецыфіка і функцыянальныя асаблівасці вусных апавяданняў пра цуды ў традыцыйнай сельскай культуры // Фалькларыстычныя даследаванні: кантэкст, тыпалог і я, сувяз і . Мі нск, 2009. С. 243-251.
3. Шеваренкова Ю. М. Легенды-былички… С. 52.
4. Более подробно данная тема рассма­тривалась мной в: Лапацін Г. І. Маральныя ўяўленні ў традыцыйнай культуры жыхароў Веткаўскага рэгіёна // Гумани­стическое и христианско-духовное со­держание наследия Кирилла Туровского: Материалы межрегион. науч. конф. (Гомель, 10-11 мая 2000 г.). Гомель, 2000. С. 98-102.

Автор: Г.И. Лопатин
Источник: журнал «Живая старина», № 1(93) 2017, С. 42-44.