Старажытны абрад «Жаніцьба коміна» правёў філіял Веткаўскага музея разам з гомельскай краязнаўчай арганізацыяй «Талака».
Традыцыйна ў беларускіх вёсках, асабліва на Гомельшчыне, праводзілі гэты абрад, як сімвал пераносу працы з вуліцы ў хату. Было прынята такой абрадавай дзеяй як жаніцьба коміна распачынаць восеньскія, зімовыя вячоркі: хто на іх праў, хто ткаў, вышываў — займаліся кожны сваёй справай.
«Мы сёння запальвалі лучыну — так званы «комін», і мы яго «жанілі». Абрад мае такую назву, бо коміна «жэняць» з працай. У адмысловых песнях спявалі «Праца – дзеўка наша гарненька палюбіць коміна радзенька» — распавяла маршалак краязнаўчай арганізацыі «Талака» Лідзія Лешчанка. — Асноўным атрыбутам свята з’яўляецца свяча, каторая ўвоткнута ў насенне, каторае насыпана ў гарбуз. Звычайна людзі заходзілі з вуліцы ў хату і запальвалі ад гэтай свячы комін. Гэта станавілась сімвалам таго, што праца перайшла з вуліцы ў хату».
Абрад «Жаніцьба коміна» да сёй пары захаваўся ў вёсцы Пагост Жыткавіцкага раёна. Там яго і здабылі «талакоўцы» падчас штогадовых экспедыцый.
«Як, што і да чаго рабілася нам у вёсцы Пагост распавядала Кацярына Аляксееўна Панчэня, — зазначыў загадчык філіяла Веткаўскага музея ў Гомелі Пятро Цалка. — Пачынаючы з абрадавай дзеі, калі мы ўнеслі ў хату агонь, запалілі наш комін, які рабілі па традыцыі таксама аўтэнтычна. Запаліўшы сённяшні комін мы, магчыма, запалілі ўнутры сябе гэтае святло, цяпло, якім будзем саграваць нашых наведнікаў у сцюдзёную зіму. І далей вечарына працягвалася ў лепшых традыцыях вячорак: гэта вячэра сумесная — хто што прынёс, тое і елі, гэта традыцыйныя танцы і спевы, гэта казкі. То бок у традыцыі ўсе вечарыны былі такія вельмі аб’ёмныя і складаныя: там людзі працавалі, там людзі распавядалі казкі, якім навучалі як трэба жыць, як сябе паводзіць адзін з адным, былі танцы, дзе моладзь падвучвалася як танцаваць, як весці сябе больш даросла, былі старэйшыя людзі, якія за гэтым усім назіралі і парады нейкія свае давалі».
Існавалі таксама і элементы варожбы падчас Жаніцьбы коміна:
«Звычайна людзі, добрыя суседзі, заходзілі з вуліцы, прыносілі гэты вось агеньчык у хату, запальвалі комін і абсыпалі яго пасля насеннем. — распавядае Лідзія Лешчанка, — Далей дзяўчаты пачыналі з гэтым насеннем варажыць: награбалі сабе яго з падлогі і лічылі, адкідваючы па дзве насеннінкі – калі атрымлівалася парная колькасць – значыць дзяўчына ў гэтым годзе знойдзе сабе пару».
На вечарыне сабралося каля трыццаці чалавек, якія разам спявалі, вадзілі карагоды, танчылі пад гармонік ды вячэралі за традыцыйным сталом. Свята атрымалася на дзіва непасрэдным, жывым і непастановачным. Кожны тут знайшоў сваё месца і сваю ролю ў абрадзе.
«Я думаю, сённяшняя вечарына стала вельмі аўтэнтычнай і традыцыйнай, таму што мы імкнуліся сцэнізаваць нешта, мы не імкнуліся паказаць звонку гэта, мы сабралі людзей, якія разам вадзілі карагод, якія разам запалілі гэтую свечку, збіралі зерне і кветкі, танчылі, спявалі, — падкрэсліў Пятро Цалка. — То бок людзі сапраўды прыядналіся да Веткаўскага музея, да той годнай справы, якой мы займаемся, да традыцыйнай культуры. Я ўпэўнены, што той, хто сёння прыйшоў, яшчэ вернецца не толькі на вечарыны, але і на нашыя іншыя імпрэзы і выставы. Я ўпэўнены, што і ў вёску захочуць паехаць на шматлікія абрады – у той жа самы Пагост Жыткавіцкага раёна, каб пабачыць што і як там адбываецца. Бо, канешне, мы імкнемся паказаць сапраўднасць, адкрытасць, але ўсё ж такі сапраўдная традыцыйная культура там — у вёсцы, сярод тых бабуль, якія яшчэ ў свае 80-90 гадоў нясуць вось гэтую і песню, і мудрасць народную».
Веткаўскі музей, які па словах гомельцаў, заўжды не толькі падтрымлівае і захоўвае традыцыйную культуру, а яшчэ і займаецца яе жыццём надалей, гэтым годам вырашыў распачаць цэлы цыкл вечарын. Самая першая з іх была па традыцыі звязаная з жаніцьбай коміна. Пасля ў планах музея вясельныя вечарыны, кудзельныя, калядныя, перадвелікодныя вечарыны, якія будуць закрываць гэты цыкл і азначаць, што трэба ўжо на вуліцу ісці, гуляць, танцаваць, ну і працаваць канешне ж.
Аўтар: Марына Драбышэўская
