Легенды о кошачьей и собачьей доле

Представления о том, что люди едят хлеб, оставленный Богом для котов и собак, бьггуют в любой из деревень Гомельской области. Где-то это прос­то констатация бытования таких пред­ставлений, где-то об этом рассказыва­ют целые истории, которые называют легендами, иногда, однако, делая ого­ворку наподобие: «А Бог яго зная, ці праўда, ці лігенда такая ходзя. Яно з праўды лігенды ўсе». События, кото­рые описываются в данных текстах, рассказчики большей частью связыва­ют с Богом, но вместе с тем выводят за пределы Священного Писания («Этага ў Пісаніі німа»).

В целом в вариантах легенды, быту­ющих в наших деревнях, обнаружива­ются структура, персонажи, образная система, этико-моральная направлен­ность, характерные для легенд с об­щеславянским сюжетом о большом колосе¹. В большинстве из них колос вначале либо был очень высоким («ка- ласы былі па метру») и впоследствии был уменьшен Богом, либо был вет­вистым («было семь колосков на сте­бельке») и впоследствии был оставлен Богом с одним колоском в наказание людям за их отношение к вере, к тру­ду, к хлебу, за лень, жадность, зависть и т.д. Разгневанный Бог хотел вообще лишить людей хлеба и только по про­сьбе котов и собак оставил на стеб­ле маленький колосок, которым они впоследствии поделились с людьми. Этой ролью котов и собак в спасении хлеба в наших вариантах легенды объ­ясняется предписание не обижать их и кормить первым хлебом из нового уро­жая, а также разрешение угощать их остатками пасхальных блюд. Фикси­руются в наших записях и достаточно редкие, хотя и не уникальные мотивы: вражда между кошкой и собакой из-за разного отношения к ним со стороны людей; мотив одомашнивания живот­ных: после произошедших событий благодарные люди взяли кошек в дом; мотив происхождения земледелия, ко­торое началось с того, что люди рас­сеяли колоски, подаренные Богом ко­там и собакам во время голода; мотив приуроченности дня Господней кары к Вознесению. Несколько моментов, на наш взгляд, действительно уникальны (по крайней мере для белорусской тра­диции): это варианты, в которых гнев Бога был вызван жадностью и враждеб­ностью человека по отношению к пти­цам; мотив одомашнивания животных; объяснение действий Бога не гневом, а заботой о том, чтобы люди не отверну­лись от него в будущем.

Публикация подготовлена по мате­риалам этнографических экспедиций Ветковского музея народного творчес­тва. В настоящее время коллекция ва­риантов легенды о хлебе на кошачью и собачью долю в архиве музея составляет около 50 записей, сделанных в населен­ных пунктах Ветковского, Чечерского, Кормянского, Добрушского районов Гомельской области. Аутентичные тек­сты атрибутируются по фонду хранения Ветковского музея народного творчест­ва (кроме текста № 11, хранящегося в личном архиве собирателя). Все тексты записаны публикатором.

1. Раньшэ людзям цяжола ўбіраць. I каласы былі па метру, бальшыя. Кажуць: «Госпадзі, ці ж мы ўбяром эта жыта. Мы ж памром тут, не ўбяром. Цяжола». Гасподзь гавора: «Ну дак, раз вам цяжола, дак убя- ру». Стаў адразаць. А ані ўжэ пакаяліся: «А што ж нам?» А каты закаўкалі, сабакі загаўкалі: «Кіньце хоць на нашу долю». А так мы кацінай доляй жывём. Эта каціныя каласы [1. 1999 г. Тетр. 73. Л. 20].
2. Такое была жыта, што каласы па метры былі. I ўсё нашаму брату мала і мала — ненавідныя былі. Гасподзь сказаў, даў глас: «Ну, раз із вас мала — колькі вы будзіце жыць — і будзе мала». I ўзяў гэ- тае жыта і паатразаў калоссе. Такое было, што не дзяржаў сцебель. Закаўкалі каты, закрычалі сабакі. Гасподзь смілаваўся, аставіў гэты каласок. А то б не было ні­чого. Дак мы эта кажам: «Мы жывём на кацінай, на сабачай долі». Як укарачаваў Гасподзь, сказаў: «Перваю пайку кату». Сабака рассердзіўся: «Пачаму кату перва- му?» Кату і на пячы пагрэцца, і ў пасцелі, і дзе хоча. Сабака толькі стаіць на прывязі і на людзей гаўкае і ў будцы сядзіць. Саба- ку такое няма, як кату. Яно ж і прыказка так кажацца: «На кацінай долі». Няма та­кой жызні, як кату: наеўся, напіўся — і на печ [1. 1999 г. Тетр. 73. Л. 20].
3. На кацінай і сабаччай долі. Бог хацеў здзелаць колас ад самага корня, і штоб усё ета была коласам. А годы думая: «Не! — абдумаў Гасподзь, што — ета будзя жырна людзям і яны на мяне забудуцца. А вот я кіну катам і сабакам. А чылавек ніхай сумел пражьщь на етай долі на іхняй». Вот мы і жывом на сабаччай і кацінай долі. Калосок у нас ужо калі які: трошкі длін- ней, каторы — карацей, каторы — саўсім маленькі [2. 2007 г. Тетр. 105. Л. 109].
4. Катоў ня нада выкідаць, сабак тожа нада жалець, што мы іхны хлеб ядом. Раньшэ, у старае ўрэмя, колас быў да са­мага корня — жаць, рукой больна брацца. Адна гаворэ; «Хоць бы была, дзе рукой брацца». Ён падвінуў да аднаго каленца. Яна: «Хоць бы яшчэ трошкі». Яшчэ — да каленца, яшчэ — да каленца. А тады ко­лас вунь які стаў. Тады каты закаўкалі, сабакі загаўкалі: «Кіньце хоць на нашу долю!» Эта Бог кінуў на сабачую долю. Каласок быў да самага кораня. А эта мы жывем на кацінай і сабачай долі. Като- рыя топяць катоў, а я нікагда не таплю ката, жалею [3. 2000 г. Тетр. 85. Л. 30].
5. Такая ёсць пагаворка, што пражылі мы свае і праграшылі. Нам ужэ Гасподзь нічого не адпусціў, а на катоў і сабак. Так мы ўжэ пітаемся. Ну, нідзе эта не напіса- на. Этага ў Пісаніі німа [4. 2001 г. Тетр. 65. Л. 10].
6. Бог аставіў нам, мы — прагрэш- ныя, кацінаю і сабачаю долю. «Эта вам каціная і сабачая доля. А вы ж сваю долю праграшылі ў Госпада Бога» [5. 1993 г. Тетр. 54. Л. 6].
7. Пракляла жэншчына жыта. Кала­сок быў ад зямлі. Яна жала і пракляла. Падходзе старычок: «Што ты?» — «Да не маїу жаць». Ён пальцамі ўзяў да цягануў — коласа нет. Сталі сабакі гаўкаць і каты каўкаць. Так ён на каціную і сабачую долю кінуў. Мы жывем на кацінай і саба­чай долі [6. 2001 г. Тетр. 54. Л. 6].
8. Кажуць, каціны хлеб мы ядзім і са- бачы. Баба калісь казала: «У нас свайго хлеба німа. Мы ўжэ каціную і сабачую долю ядзім. Праграшылі мы, так німа нам». Праўда-няпраўда, ну, баба так ка­зала, яна была богаўверанная, так яна ка­зала, было, прадзед мой казаў, што колас во такій быў, хлеба было ўпавал. I катам, і пціцам — і ўсім было. А нашоўся такі, і ўсяк на Бога. Так Бог ўзяў колас і так во сцягнуў (проводит пальцами снизу вверх. —ТЛ.)і Аставіў во такі і сказаў: «Вот вам. Жывіце з етага хлеба, пітайцесь етым хлебам». А тое ўсё абцерушыў. «А ета толькі сабакам і катам, а людзям — не. І пітайцесь кала сабак і кала катоў». А колас длінны быў, балыны. Праўда-ня- праўда. Но так. Калісь баба казала, дзед казаў: «Адзін пракляты ірад і ўсім людзям напаганіў» [7. S001 г. Тетр. 54. Л. 6].
9. Калісь баба наша казала. Былі ка­ласы: такая во саломка, а эта ўсё — колас. Такі бальшы. Бог прышоў, сказаў: «Мала з вас…» Пцічкі лятаць, мы ж адганяім. У міне калісь проса, дак я і Барону дохлаю вешала, яны п’юць эты каласы. Чалавек адганяў пцічак. Бог сказаў: «Ну, раз так! Божыя пцічкі, а вы іх адганяіця. Я даў і на крадзяшчых, і на прасяшчых, і на чалаве- ку едзяшчых. Даў на ўсіх. А раз ты такі», — узяў іздвінуў калосок. «Вот, — говоря, — быў бальшы колас (рукой ідзвінуў) — толькі малы каласок». Сказаў: «Будуць і пцічкі есць, і вы будзіця карміць і катоў, і сабак — і ўсіх. Раз вы такія жадньш, я даў вам бальшы колас. Хваця і на пцічак». І сказаў, усё баба наша казала: «Нікада ча- лавека… Сколькі ні давай яму дабра, ўсё раўно яму мала, мала, мала — усё мала. Дак вот вам!» Аставіў колькі. А каласы калісь, прабаба бабіна казала, калісь ка­ласы былі во такія во. І дожч не валяў, і вецер не валяў. Вот Бог так даваў. «А раз вы жадньш такія, што пцічкам жалеіця. Дзе ж ім чаво ўзяць паесць? Я даў на ўсіх, штоб вы сеялі, і пцічкі елі, і сабачкі». Эта — шчэ мая баба і бабіна прабаба, эта тры пакаленні прашло [7. 2006 г. Тетр. 117. Л. 68].
10. Ета баба ўсё казала: «Мы сабаччы да каціны хлеб ядзім». А мы гаворым: «Што сабакі не даелі, баб, ці чаго?» А яна пачане ўжо расказываць нам. А калі ўвечары сабяруцца бабы, пра калісяшняя пра ўсё гаворяць. Дак яны пра хлеб пра еты: «Мы сабаччы хлеб ядзім да каціны». Была бярэмінная баба, усё баба казала, што прадзед казаў, што калісь голаду ня зналі, што калісь колас быў: столькі саломкі было, а то ўвесь колас быў, да метры колас вырастаў, а ціперь… Дак, баба адна жала, ідзець Гасподзь Бог, а ты жыта жнеш, ён: «Памажы Божа вам! Хадзі аддыхні». — «Некалі мне сядзець! Нада вон жыта жаць! А то во нагнуўшы!» А ён: «Распрямся! Ты ж — важкая, дак распрямся». А яна атвячая: «Нашто Бог даў колас такі, што гніся да самая зямлі? Ён ўзяў бы ды здзелаў во так во саломы, трошкі колас — і ўсё». I Бог на небяса лез, гаворяць: «Пашоў Бог на небяса і пацягнуў жыта за валаса!» Ну, так Бог і здзелаў. «Ішчэ трошкі вышай», — ёй жа важка нагнуцца ад жывата балынога. Ён: «Так хваця? — і дацягнуў, — хваця?» — «Ну, цяпер хваця! Харашо вышай жаць». <…> Баба кажа: «Ета ўсё Гасподзь дзе- лаў». Калісь наш Ваня і пачане спорьщь: «Баб, ну што ты гаворыш? Ніякі Бог, ета зямны шар?» А яна: «А зась! (Ета “зась” — цішай)… мой унук, зась, ета калі б Гасподзь не даў… а што тваі ўчоныя брэшуць і ўсё. Ета ўсё Гасподзь. Што дає Гасподзь, то і ўсё». [Соб.: Па другіх сёлах на Ушэсця (Вознесение) кажаць: «Пашоў Бог на небяса і пацягнуў жыта за валаса!»] Ну, на Ушэсця. Баба жала, і Гасподзь сказаў, што я здзелаю. І пад- няў ёй: «Харашо так во?» — «Харашо». І на другі год яно… Ён жа палез на не­бяса на тыя… І ўжо стаў колас малы. На Ушэсця ішчэ ні выкалышыіцца, а тады яно пачыная зразу рэсць, ужо цёпла… [Соб.: Дак,. ён што дачакаўся Ушэсця і на Ушэсця стаў падымаць?] Ну вот, «палез Бог на небяса…» Шэсць нядзель Гасподзь ужо ідзець, Ісус Хрыстос, на небяса і цягня ўсё за валаса [7. 2010 г. Тетр. 117. Л. 209].
11. Эта колісь. Колісь не такіе была жыта, як цяпер, а ад самага шчыка — усё каласкі: каласкі, каласкі, каласкі. Ну і вот, жэншчына пашла жыта жаць, ну і, знаеце, каласы, рукі пакалола, і прышла дадому, і дзіця там умазалася, а прышоў нішчы (гавораць, Бог хадзіў), прышоў нішчы папрасіць есць ў яе, а яна: «О! Усе- лякія туг нішчыя ходзяць!» I этым блінам абцерла дзіця і дала тому нішчаму. Той нішчы сабраўся і пайшоў. Пайшоў ён, а ета, кажуць, Бог быў. На адзін дзень ка­ласок зменшыўся, патом на другі год па- болей. 1 вот вы устрэчалі, мо, дзе па два каласкі? І дайшло да таго, што пачці што німа каласкоў. Каты і сабакі сталі сільна яўчаць і гаўкаць: «А што мы есці будом?» І Бог аставіў сабаку і кату. Мы ядзім са- бачы і кацячы хлеб. Вот такая легенда. Вот сцябло расце — і да самага верху каласы. Патом, как эта жэншчына праг- рашыла, дала тому нішчаму такого бліна, так ён так зрабіў, што ёй рукі не калола, па каласку зняў, і знімаў, і знімаў датуль, пакуль навярху засталася, цяпер-та я не бачыла, а вот тыя гады і па два калас­кі шчэ было. Етыя каласкі, гавораць, я знаю, зрываюць, і ў бумажнік, у кашалёк. Грошы вядуцца, як той каласок ляжыць. Вот і арха, двайнячкі, тожы кладуць у ка­шалёк, штоб грошы вадзіліся ў кашальку. Яно падходзіць і пад праўду. Вот адкуль тыя два каласкі маглі ўзяцца на сцяблін- кі? Значыць, іх было болей, а ўжэ ж ані паснімалісь [8. 2002 г.].
12. У нас, помию, што пра катоў і пра сабак… Кот і сабака… адчаго іх не нада біць?.. І нада іх глядзець… яны ў Бога прасілі хлеба… радзі іх у нас хлеб ёсць… Яны ў Бога прасілі хлеба. У нас так гава- рылі [9. 1996 г. Тетр. 52. Л. 73].
13. Раньшэ быў колас ад зямлі і да края. Быў очэнь бальшы колас. А патом эта не ўстраівала людзей. І людзі сталі абіжацца на Бога, што мала ўсё. Ну дак саўсем забраў. Расказывалі мне, што ас- тавіў толькі вярхушачку катам і сабакам [10. 2003 г. Тетр. 101. Л. 17].
14. Жала жэншчына жыта, а ідзець старык, ей цяжола была, колас бальшы быў. Он стаў гаварыць, ана не стала з нім разгаварываць. Цяжола ей рукі падымаць. А то будта бы Бог быў. Як шмаргануў тый колас, штоб легка была. А сабакі загаў- калі, каты закаўкалі. Он і аставіў тый ко­лас такі невялікі. Усё гавораць, што мы каціны да сабачы хлеб ядзім [11. 2003 г. Тетр. 2. Л. 12].
15. Давным-давно когда-то был ко­лос не с одним колоском на стебельке, а было семь колосков на стебельке. И жен­щины, которые жали эти колосья, посто­янно жаловались Богу, что им очень тя­жело жать, снопы были очень тяжелые, и они однажды попросили, стали роптать: «Господь, за что ты нас так наказыва­ешь? Зачем такие колосья тяжелые нам таскать?» И попросили, чтобы колосья стали полегче. Господь Бог услышал их просьбу, и колосья стали не по семь ко­лосков, а по шесть. Назавтра пришли женщины и тоже стали роптать на свою долю, что тяжёлые всё равно. Опять на­чали Бога просить, чтоб колосья стали полегче. Бог их послушал. Назавтра со­творил колос по пять колосьев на одном стебле. И так они изо дня в день просили Бога сделать колос легче-легче, и дошло до того, что через несколько дней остал­ся на стебельке один колосок. Им всё равно было тяжело, и они стали опять роптать, что тяжело колосья жать, сно­пы тяжело вязать, что это очень тяжёлый труд, за что их Бог так наказал. Господь уже собирался лишить их последнего ко­лоса, тогда заплакали коты человечьими слезами, человечьими словами они стали просить Господа, чтобы он сжалился над людьми и не забирал последний колос. И Бог сжалился и оставил один колос на стебле. И после того как люди осознали свою ошибку, что они могли натворить, они котов взяли к себе домой в знак бла­годарности за то, что они спасли людей от голода и оставили им хлеб насущный [12. 2003 г. Тетр. 75. Л. 202; информантка запомнила рассказ от своей бабушки Та­тьяны Затурановой, 1926 г.р., из. д. Поле­сье Чечерского р-на].
16. Эта ўсе баба пакойніца расказы- вала. Жала ўдава жыта. Калі яго, жыта, жнуць, во сколькі сукаленцаў, і на кож­ным сукаленцы колас быў. Цяжола ёй было, дак яна жала і ўсе праклінала, што цяжола жаць. А калі стала сыходзіць пад край, адзін колас аставаўся, дак і каты закаўкалі, і сабакі загаўкалі, што сыдзя колас, значыць, хлеба не будзя. Дак адзін колас астаўся. Было столькі сукаленцаў, сколькі і каласкоў на сцеблі. Так яна ўсе расказывала, што мы жывем на сабачай і кацінай лініі [13. 2004 г. Тетр. 56. Л. 125].
17. Было такое, можа, урэмя, прэд- стаўленне, што Гасподзь хацеў ці хоць колас атняць ат пасева, аставіць толькі адзін, а тыя ўсе унічтожыць, забраць ліш- нія калосся. Сталі каты каўкаць, сабакі гаўкаць. Стала такое станіе, што Гасподзь памілаваў — прабавіў. Тры яшчэ каласы прабавіў [14. 2004 г. Тетр. 70. Л. 65—64].
18. Эта гавораць, што мы ядзім ка- ціны, сабачы хлеб. Патаму шта сабакі і каты — памошнікі жыццю нашаму. Штоб не сабакі і каты, у нас не было б хлеба [15. 2005 г. Тетр. 54. Л. 66].
19. Кагда быў бальшой уражай, вот сцебель ржы ілі пшыніцы, на кажным сцібяльку была па каласку, і быў такой бальшой уражай, што нівазможна была сабраць. І жэншчыны жалі і пракліналі. Бабушка расказывала. «Ой! Штоб ён пра- валіўся. Ужэ ні знаім, как іво ўбраць! Как іво зжаць?» Ну, Бог здзелаў так, што ўжэ рос адзін каласок. На сабачаю долю. І на кацінаю долю. «Раз вы ўжэ праклялі хлеб». Дак вот, мы пітаімся на долі са- бакаў і долі катоў. Раньшэ былі ўражаі, расказывалі, што на адном сцібле была нескалька каласкоў. Сільна многа была. Труд быў цяжолы [16. 2005 г. Тетр. 12. Л. 11].
20. Мы ядзім каціны хлеб да сабачы. Нашага німа. Такое жыта было калісь. Сукаленцы ў жыце такія. I на кажы- ным сукаленцы было столькі калоссяў, што незразноя жыта было. Столькі было жыта. I вот ішоў Ісус Хрыстос па полю с учэнікамі, ішоў, і жэншчына ляжыць і дзіцёнка корме, там што дзелая, кор­ме дзіцёнка грудцзю. Яны падышлі ды і гаворуць: «Што ты ляжыш?» — «А во, ляжу, жыта жну! Штоб яно правалілась! Надаела жыта эта жаўшы!» Ну дак Ісус гаворя: «Ну, я здзелаю, што будзя меней». I атняў этыя калосся. Асталась толькі ка- ціная доля. Сабачча і каціная. Нада сабак жалець і катоў і карміць. Патаму шта мы жывом на кацінай і сабаччай долі. А па­том што-та спрасіў: «Куцы дарога?» Kacim касцы. Дак яна дажы не паднялася, нагой указала, кудой іціць. Так зато бабам усё некалі. А яны пашлі, нашлі касцоў. Кас­цы селі з імі, атдыхнулі, пагаварылі, што яны спрашывалі. Дак бабам усё некалі, раз ужэ нагой указала, куда іцці, усё німа калі і расказаць, і паказаць. А касцы селі атдыхнулі, дак яны ўсё дзелаюць, дзела- юць, сдпуць пакуруць, атдыхаюць [17.2005 г. Тетр. 60. Л. 25].
21. Кагда быў патоп. Быў жа Ноеў па- топ. Кагда быў эты патоп, людзі ж усе пагіблі, а каторыя сабакі там асталісь. Эта па-Божжаму было. Бог кідаў, еслі вы чы- талі Біблію ілі Евангелю, кідаў усё папар- на, штоб асталась на зямле. Сабакі і каты есць хацелі, каўкалі, Бог даваў ім пішчу, штоб аны былі жывыя [18. 2005 г. Тетр. 63. Л. 6].
22. Старыя людзі гаварылі. Радзіла жыта, сільна бальшы колас. А жэншчы­ны жалі да: «Надаела нам калосся такоя жаць!» Тады сталі крычаць і сабакі, і каты… і на чэцверць колас аставілі. Дак я ж ні знаю. Ета ж так старыя людзі гаво­раць. А Бог яго зная, ці праўда, ці ліген- да такая ходзя. Яно з праўды лігенды ўсе [19. 2008 г. Тетр. 126. Л. 7].
23. Якія костачкі з рыбы там ці з чаго, я кату кладу, а якія акарачкі, мяса якоя, костачкі, дак кладу сабачку паесць. Гасподзь жа даваў і на катоў, і на сабак. Вот мы і адцаём. Так гаворыцца, калісь старыя людзі гавораць. Калісь бальшы быў голад. І людзі пагібалі з етага. І Гасподзь ім скінуў два каласкі. Адзін каласок — на катоў, адзін каласок — на сабак. І вот з етых каласкоў людзі разжыліся, пасеялі, зірно ета сабіралі. І так пашло. Хлеб началі дзелаць з етых каласкоў. Так і гавораць, што і на катоў Гасподзь даў, і на сабак даў. Манашка была Ксенія. Я з імі хадзіла малілася. Дак яна мне ўсё казала. Сталі заносіць катоў. Вот вырасцяць маленькіх і заносяць, кідаюць. Яны крычаць, стра- даюць. Дак яна гаварыла: «Нільзя дзелаць етага нікада» [20. 2007 г. Тетр. 101. Л. 26].
24. Тада апіралась на то, што сабакам і катам даў Бог хлеб. Так вот, перва нада катам і сабакам [21. 2008 г. Тетр. 119. Л. 11].
25. Гаварылі, што катоў нада аберагаць. Мы ідзім каціны хлеб. Такая пагаворка была. Жэншына бірэменая жала жыта. Ёй была ціжола. А колас быў раньшы ў жыці длінны, ні такі, як ціпер — кароткі, а чуць ні да самай зімлі колас, і ёй ціжола была жаць яго. Іна гаварыла: «Госпадзі, здзелай, штоб колас быў меньшы!» І Бог пачуў, і здзелаў этат колас меньшы — саломіна вырасла. Ёй абратна ціжола. Іна абратна, утарычна, ішчэ, штоб колас меньшы, і як у трэцці раз стала прасіць, дак закрычалі каты і сабакі, штоб Гасподзь аставіў ім эты хлеб, патаму шта з голада памруць. Дак такая павер’я, што мы ядзім сабаччы і каціны хлеб. Патаму шта яны абраціліся к Богу, што ён ім аставіў колас такі. Ёсць і пагаворка такая, што мы ядзім каціны хлеб. Каты, словам жывотныя, сталі кры­чаць, а эта жэншчына, яна была бярэме- ная, ёй была цяжола, іна прасіла ў Бога, штоб колас быў меньшы, штоб ёй легчы было жаць [22. 2008 г. Тетр. 127. Л. 22].
26. Ета я слышыла, што быў такі колас пачці ад каленка ад паследніга, і такі быў колас, што ціжола была падняць іго. Вот жне жнейка, ні падняць: «Ой! Ціжола!» Ціжола дужа. А патом іна сталі плакацца, што сільна ціжола, і стаў Гасподзь сцяга- ваць іго. І як ён ужэ дацянуў сільна далё­ка, каты і сабакі залаялі, замяўкалі, дак Гасподзь аставіў еты колас. Так мы ядзім каціны і сабачы хлеб, што яны нам ас­тавілі [23. 2009 г. Тетр. 135. Л. 2—3].

Примечания

¹ Данный вывод сделан на основании сравнения зафиксированных нами текстов с приведенными в: «Народная Библия»: Восточнославянские этиологические леген­ды / Сост. и коммент. О.В. Беловой; Отв. ред. В.Я. Петрухин. М., 2004. С. 441—498; Усачёва В.В. Колос / Славянские древ­ности: Этнолингв. словарь: В 5 т. / Под общ. ред. Н.И. Толстого. Т. 2. М., 1999. С. 552-553.

Список информантов

1. Мария Лаврентьевна Морозова, 1927 г.р., д. Столбун, Ветк.
2. Нина Михайловна Кротенок, 1924 г.р., пос. Свобода Неглюбского с/с, Ветк.
3. Анна Федоровна Артюшенко, 1932 г.р., пересел, из д. Неглюбка, Ветк., живет в д. Светиловичи, Ветк.
4. Мария Федоровна Авсейкова, 1936 г.р., д. Юрковичи, Ветк.
5. Софья Кирилловна Ксензова, 1914 г.р., пересел, из д. Старое Закружье, Ветк., живет в Ветке.
6. Людмила Яковлевна Лапицкая, 1925 г.р., пересел, из д. Воробьевка, Ветк., живет в Ветке.
7. Варвара Александровна Грецкая, 1925 г.р., пересел, из д. Хмельное, Ветк., живет в Ветке.
8. Екатерина Лаврентьевна Антонен­ко, 1925 г.р., урож. д. Масеевка, Мозыр., живет в д. Селянин, Чечер.
9. Валентина Андреевна Хомякова, 1942 г.р., д. Казацкие Болсуны, Ветк.
10. Анна Мартыновна Кирьянова, 1931 г.р., д. Старое Село, Ветк.
11. Фекла Ивановна Костачко, 1930 г.р., пересел, из д. Подкаменье, Ветк.
12. Людмила Михайловна Разуванова, 1980 г.р., Ветка.
13. Мария Петровна Соломенная, 1935 г.р., пос. Свобода Неглюбского с/с, Ветк.
14. Ксения Ермолаевна Пархомцева, 1913 г.р., пересел, из д. Габровка, Ветк., живет в Ветке.
15. Мария Прокоповна Мищенко, 1932 г.р., пересел, из д. Пенное, Добруш. (до 1956 г. — Ветк.), живет в д. Еремино, Гомел.
16. Лидия Николаевна Иващенок, 1937 г.р., пересел, из д. Бесядь, Ветк., живет в Ветке.
17. Мария Егоровна Деревяшкина, 1927 г.р., пересел, из д. Сивенка, Ветк., живет в Ветке.
18. Анастасия Даниловна Литвинова, 1932 г.р., пересел, из д. Червоный Кут, Ветк., живет в Ветке.
19. Анна Даниловна Чуешкова, 1927 г.р., д. Шерстин, Ветк.
20. Валентина Михайловна Дербеева, 1939 г.р., д. Старое Село, Ветк.
21. Федор Дмитриевич Галеев, 1934 г.р., пересел, из д. Бартоломеевка, Ветк., жи­вет в Ветке.
22. Мария Михайловна Сапунова, 1921 г.р., пос. Новины, Ветк.
23. Мария Васильевна Короткевич, 1931 г.р., д. Хальч, Ветк.

Сокращения

Ветк. — Ветковский р-н, Гомел. — Гомельский р-н, Добруш. — Добрушский р-н, Мозыр. — Мозырский р-н, Чечер. — Чечерский р-н

Автор: Г.И. Лопатин
Источник: журнал «Живая старина», № 4, 2010 г., С. 36-38.