Іван Мележ. Жыццёвы і творчы шлях пісьменніка. Урок беларускай літаратуры (XI клас)

Мэты і задачы ўрока: арганізаваць работу вучняў па вывучэнні жыццёвага і творчага шля­ху Івана Мележа; стварыць умовы для развіцця навыкаў даследчыцкай дзейнасці, творчых здольнасцей, камунікатыўных, рэфлексіўных уменняў вучняў, для выхавання і стымулявання цікавасці да роднага слова, беларускай літаратуры.

Тып урока: урок з выкарыстаннем прыёмаў тэхналогіі педагагічных майстэрняў.

Эпіграф: “Ёсць пісьменнікі такога мастацкага дару, такога маштабу і значэння, што іх імёнамі гісторыкі пазначаюць пазней эпохі ў развіцці нацыі.

Да ліку такіх волатаў мастацкага слова нале­жыць пісьменнік І. Мележ”.

В. Быкаў.

Дэвіз: “Любоў да роднага краю, да прыроды і людзей — гэта вечны агонь, з якога нараджаецца творчасць”.

1. Мележ.

I. Індукцыя.

Гучыць музыка Э. Грыга.

Ен Богам пасланы быў у жыццё, каб раска­заць людзям, расказаць усяму свету, хто мы, беларусы, адкуль і куды ідзём, што нясём чалавецтву. Паведаць па-свойму, па-мележаўску. Жыццё пісьменніка, яго творчасць — гэта дзівосны, 6агаты і непаўторны свет.

На зорным небасхіле нашай літаратуры, у цудоўным сузор’і беларускіх пісьменнікаў, мы ўбачым і яго зорку, зорку Івана Мележа — народнага пісьменніка Беларусі.

Сёння паразмаўляем пра Мележа-чалавека, Мележа-асобу, Мележа-творцу.

II. Самаканструкцыя.

Звяртаючыся да эпіграфа, дэвіза, вучні адказваюць на пытанні:

— Што было для пісьменніка “вечным агнём”, з якога нараджалася творчасць?

— Якія асацыяцыі выклікала ў іх імя Мележа?

III. Сацыяканструкцыя.

Работа ў групах. Вучні знаёмяцца з выказваннямі сяброў-пісьменнікаў, фотаздымкамірозных гадоў.

• Ён быў сейбітам добрага і вечнага, быў воінам і адным з лепшых пісьменнікаў у беларускай і ўсёй шматнацыянальнай літаратуры.

М. Танк.

• Іван Мележ — сапраўды шчаслівы чалавек. Такім ён нам і запомніўся найбольш: апошнія раманы як бы ўзнялі яго над дробязнымі літаратурнымі страсцямі і інтарэсамі, але наблізілі да інтарэсаў усёй літаратуры, вялікай літаратуры.

Я. Брыль.

• Трэба было бачыць яго і чуць, Івана Ме­лежа, калі ён выходзіў на трыбуну — даць бой. Бліскучы палеміст… Ён адразу мог вызначыць “квадрат”, па якім трэба ударыць…

В. Палтаран.

• Пераступіўшы жыццёвы парог, I. Мележ вярнуўся да нас у большай славе і велічы, чым ад нас адыходзіў. Вярнуўся, каб вечна служыць не толькі бацькоўскай зямлі, якая яго нарадзіла, але і ўсяму чалавецтву, несці людзям праўду, хараство мастацтва, якое ачышчае чалавечую душу.

В. Васькевіч.

IV. Сацыялізацыя.

Вучні зачытваюць выказванні, ствараюць “партрэт” пісьменніка.

V. Сацыяканструкцыя.

Работа ў групах з дадатковай літаратурай па біяграфіі і творчасці пісьменніка.

1-я група — дзяцінства, вучоба;

2-я група — ваенныя гады;

3-я група — першыя апавяданні;

4-я група — творчасць пасля вайны;

5-я група (творчая) — а) экскурсія па мясцінах І. Мележа; б) сустрэча з пісьменнікам (вучні могуць выступіць у ролях журналістаў, крытыкаў, пісьменніка).

VI. Заданні ў групах.

1-я група.

— Якія рысы характару праявіліся ў Івана Ме­лежа яшчэ ў дзяцінстве, юнацтве?

— Якія ўспаміны сведчаць пра яго клопат аб родных і блізкіх людзях?

2-я група.

— Што давялося перажыць Івану Мележу ў час вайны?

— Які ўплыў аказалі падзеі вайны на яго далейшы лёс?

3-я група.

— Назавіце рысы ранніх апавяданняў Івана Ме­лежа, якія далі падставу К. Чорнаму “ўгадаць” у яго асобе пісьменніка-псіхолага.

— Назавіце тэму рамана “Мінскі напрамак”.

4-я група.

— Як склалася жыццё Івана Мележа пасля вай­ны?

— Якія творы былі напісаны ў гэты перыяд? Ва­ша ацэнка іх.

5-я група.

Уявіце, што вам трэба наладзіць сустрэчу з пісьменнікам. Падрыхтуйце пытанні для інтэрв’ю.

VII. Сацыялізацыя.

Прэзентацыя вынікаў групавой работы.

Творчая група наладжвае сустрэчу з пісьмен­нікам.

• Якія ўспаміны засталіся аб родным краі і земляках?
• Ці існуюць прататыпы герояў Вашых твораў?
• Ваша стаўленне да Васіля і Ганны.

Даецца слова I. Мележу.

Настаўнік. Такім быў Іван Мележ — гонар нацыі, сапраўдны сын Радзімы. Нацыянальнае і агульначалавечае прысутнічае ў творах пісь­менніка ў самым арганічным, высокім адзінстве. Пісьменнік убачыў, разгледзеў у простым палешуку ці паляшучцы і Андрэя Балконскага, і Іва­на Карамазава, і Ганну Карэніну.

VIII. Разрыў.

Вы правялі даследаванне і даказалі, што героі Івана Мележа жывуць тымі ж клопатамі, надзеямі, спадзяваннямі, як і героі Фёдара Дастаеўскага, Льва Талстога, Івана Тургенева.

Зачытваюцца словы В. Палтаран (выказванне пра І. Мележа). Звяртаецца увага на выставу кніг.

1. Рэфлексія.

• Ацаніце сваю працу на ўроку (карткі-выбар).

1. X. Дамашняе заданне.

1-ы ўзровень. Скласці храналагічную табліцу жыцця і творчасці І. Мележа.

2-і ўзровень. Скласці падрабязны план арти­кула падручніка пра жыццёвы і творчы шлях І. Мележа.

3-і ўзровень. Напісаць сачыненне на тэму “Мой Мележ”.

Аўтар: Любоў Собаль
Крыніца: Роднае слова. — 2011. — N 2. — С. 85-86.